Stad zonder armoede

In eerste instantie is armoede: gebrek aan financiële middelen. Daardoor geraak je (deels) uitgesloten uit de samenleving. Veel uitkeringen en pensioenen en ook de leeflonen liggen onder de armoedegrens. Mensen en gezinnen verzeilen zo in een dagelijks gevecht om de eindjes aan elkaar te knopen. Onze eerste prioriteit is dan ook: ervoor zorgen dat elkeen voldoende inkomen heeft om menswaardig te kunnen leven. 

De hoogte van dat nodige bedrag is afhankelijk van ieders specifieke situatie. Iemand met kinderen ten laste bijvoorbeeld heeft meer middelen nodig dan een alleenstaande. Het Expertisecentrum Budget en Financieel Welzijn, dat verbonden is met de afdeling Sociaal Werk van de Thomas More-hogeschool, heeft voor elke specifieke situatie het referentiebudget berekend dat je nodig hebt om menswaardig te kunnen leven. Geel geeft een aanvullende financiële steun richting dat budget. Wij pleiten ervoor deze steun op te trekken tot het volledige referentiebudget en actualiseren dit budget jaarlijks. Deze maatregel stond al in de regeringsverklaring van de Vivaldi-regering, maar die kwam haar belofte niet na. Nochtans heeft ze een terugverdieneffect: mensen in armoede kopen vooral in eigen omgeving, wat de lokale middenstand ten goede komt. 

Nog veel te vaak zien we dat mensen met recht op tegemoetkomingen of uitkeringen daar toch geen beroep op doen. Zo wees onderzoek uit dat 40 tot 50 procent van de mensen met recht op een leefloon, dat niet opnemen. Bij de inkomensgarantie voor ouderen gaat het zelfs om 60 tot 70 procent. Armoedeorganisaties dringen aan op automatische toekenning van rechten, zodat drempels mensen niet meer kunnen doen afhaken. Automatische toekenning betekent dat de overheid zélf mensen met recht op tegemoetkomingen identificeert en contacteert. 

Voor verschillende tegemoetkomingen moet je telkens weer dezelfde papieren verzamelen om je recht te bewijzen. Nochtans, via tax-on-web is je belastingbrief bijna helemaal ingevuld. De overheid heeft dus je gegevens. Toch moet je die telkens opnieuw bewijzen. Dat kan eenvoudiger: We voeren het ‘only once-principe’ in: een document hoef je maar één keer binnen te brengen en niet langer telkens opnieuw. Het maakt het leven voor iedereen eenvoudiger, ook voor de administratie. Rechten automatisch toekennen kan bijvoorbeeld door samenwerking met het Agentschap Uitbetaling Groeipakket. 

Meer algemeen is er administratieve vereenvoudiging nodig, zowel van de procedures als van de gebruikte taal. Bij moeilijke administratieve vaktaal haken mensen af. Een permanente vorming van de ambtenaren en de zorgverleners van de eerste lijn kan hen leren helder te communiceren en om te gaan met de digitale kloof. 

Ten slotte, mensen die bij het Sociaal Huis aankloppen zijn vaak beladen met het gevoel dat ze profiteurs of fraudeurs zijn. Dat is het gevolg van de ‘eigen schuld, dikke bult’-filosofie van de rechtse partijen. Daar moeten we dringend komaf mee maken.

Vandaag lopen mensen dikwijls vast in de doolhof van de stedelijke diensten en het OCMW. Voor ons staan ‘de 10-B’s’ voor de stedelijke dienstverlening voorop. Die moet vlot bereikbaar zijn. Ze moet beschikbaar zijn, zonder lange wachttijden of administratieve drempels. Ze moet betaalbaar en bruikbaar zijn voor de verschillende doelgroepen. Ze moet ook begrijpelijk zijn: geen moeilijke woorden, geen vaktaal, geen digitale drempels, maar hulp op maat. Met een tolk als dat nodig is. De dienstverlening moet betrouwbaar zijn en bekend gemaakt bij de burgers, zowel langs de klassieke als de digitale kanalen. Ze moet ook begripvol zijn. Ambtenaren en loketbedienden zijn de aanspreekpunten van de stad. Bij hun werk is begrip belangrijk voor ieders eigen referentiekader en (culturele) gevoeligheden. De dienstverlening moet betreedbaar zijn zodat iedereen, ook mensen met een beperking of wie geen trappen kan nemen, ongehinderd binnen en buiten kan. 

En ten slotte: de dienstverlening moet behulpzaam zijn. Ze moet niet vertrekken vanuit de regelgeving, maar vanuit de hulpvraag en hoe daarbij te helpen. Dat is maatwerk. Wij willen een ‘rechtenverkenner’ bij elk loket. De eerste vraag die de medewerkers dan stellen is: ‘Welkom, zullen we samen nagaan welke hulpvraag je hebt en hoe we je sociale rechten kunnen garanderen?’

Kwetsbare personen begeleiden, een stem geven en versterken, is een kerntaak van maatschappelijk werk. Goed werk van maatschappelijk assistenten is maar mogelijk wanneer ze maximaal veertig dossiers opvolgen. In Geel ligt dat aantal op vijftig dossiers. Zo worden maatschappelijk assistenten eerder controleurs dan begeleiders. En dan is het ook geen wonder dat de werkbelasting bij uitval van personeel te hoog wordt. Met een kleine overcapaciteit van maatschappelijk werkers kunnen we de sociale functies weer aantrekkelijker maken en uitval beperken.

We zijn blij dat de Dienst Gelijke Kansen een buddywerking heeft. Een buddy begeleidt een kwetsbare persoon één op één, met vaste afspraakmomenten en een luisterend oor. Meer specifieke buddywerkingen voor specifieke doelgroepen zijn hier nodig, want de context van mensen in armoede bijvoorbeeld vereist een andere aanpak dan die van nieuwkomers. 

De Grondwet bepaalt dat iedereen recht heeft op een menswaardig bestaan. Maar dat recht is maar gegarandeerd mits kwaliteitsvolle huisvesting, energie, water, voeding en zorg. Die zijn allemaal onontbeerlijk voor gezondheid en welzijn. Onze aanpak voor kwaliteitsvolle huisvesting in Geel werken we uit in het hoofdstuk van dit programma, Woonstad. Hier bespreken we de andere basisrechten.

Energie is een basisbehoefte. Iedereen heeft energie nodig: voor verwarming, verlichting, de bereiding en bewaring van voedsel, de tv en het internet, de wasmachine enzovoort. Maar veel mensen worstelen met de druk van de energiefactuur. Het leidt tot onbetaalde rekeningen, slecht verwarmde woningen, ongezond koken en andere problemen. Daardoor leeft 1 op de 7 Vlaamse gezinnen in energiearmoede. 

Ook water is een basisbehoefte. Wassen, plassen, poetsen, drinken, koken… geen fatsoenlijk bestaan zonder stromend water. Drinkbaar water en goede sanitaire voorzieningen zijn dan ook een mensenrecht. Toch kampt 1 op de 10 Vlaamse gezinnen met waterarmoede. 

Exacte cijfers voor Geel inzake energie- en waterarmoede zijn er niet. Er zijn alleen gegevens over het aantal situaties waarbij mensen al diep in de problemen zitten. Die cijfers zijn ronduit beroerd. Wel 300 Geelse gezinnen hebben een budgetmeter en meer dan 600 gezinnen zijn klant bij een ‘sociale’ leverancier. 

Bij een budgetmeter krijg je alleen elektriciteit of gas als je de meter eerst oplaadt. Dat is een averechtse maatregel: ze maakt mensen net meer energiearm. Want die gaan energie gebruiken naar het beschikbare budget en niet naar behoefte. De sociale leverancier rekent dan ook nog eens een duurder ‘ontradingstarief’ aan, met als argument dat hij wil vermijden dat mensen bij hem ‘blijven hangen’. Budgetmeters kosten de gemeenschap ook nog eens handenvol geld. Wij willen dat omkeren door het recht op energie voorrang te geven op het aflossen van de schulden. We garanderen de toegang tot stromend water en energie. 

Als mensen in de problemen komen bij het betalen van hun water- of energiefactuur en dreigen afgesloten te worden, is er een cruciale rol weggelegd voor de lokale adviescommissie van het OCMW: het LAC. Dat zetelt in het Sociaal Huis. De werking van dit LAC moeten we verbeteren. De ‘Inspiratienota goede praktijk Lokale Adviescommissie’ op de LAC-portaal van de Vlaamse Milieumaatschappij kan hier als leidraad dienen. Het LAC heeft een belangrijke rol in de bescherming van de rechten van de klanten, zeker met de komst van de digitale meters waardoor de netbeheerder vanop afstand de budgetmeterfunctie kan activeren. Het is aan het LAC samen met de klant een haalbaar afbetalingsplan te maken en daarbij een blijvende energie- en watervoorziening te waarborgen. Niemand mag afgesloten worden.

Wij vinden het dringend de energie- en waterarmoede in Geel in kaart te brengen, bijvoorbeeld in samenwerking met de Thomas More-hogeschool. Wij zetten ook in op meer begeleiding door de stad. Ze kan instaan voor meer energiescans van de woningen om te kijken hoe energie te besparen, en voor een financiële tussenkomst bij de renovatie van de woning. We pleiten daarbij voor samenwerkingen met middenveldorganisaties zoals SAAMO. 

Ook gezonde voeding is een onderdeel van het grondrecht op een menselijk bestaan. Zeker bij mensen in armoede sneuvelt dat element dikwijls om te kunnen besparen op de uitgaven: gezonde voeding is duurder. 

Wij pleiten ervoor opnieuw een sociaal restaurant te openen. Dat zou bijvoorbeeld kunnen in de welzijnscampus. Wij willen ook een ‘Sociale Kruidenier’ in Geel. De Sociale Kruidenier staat voor het aanbieden van kwaliteitsvoeding en basisproducten voor wie het financieel moeilijk heeft. Het wil een kwaliteitsvol en vooral waardig alternatief bieden voor de verdeling van voedselpakketten: een buurtwinkel met kwalitatieve producten aan sterk verminderde prijzen. 

De Sociale Kruidenier zorgt ervoor dat mensen niet langer met een bonnetje moeten aanschuiven aan de voedselbank. Zelfs op barre winterdagen moeten mensen daar urenlang op straat staan aanschuiven. Daar hebben we al tegen geprotesteerd en actie gevoerd. De Sociale Kruidenier is tegelijk een ontmoetingsplaats en biedt trajecten aan in de vorm van vrijwilligerswerk en sociale tewerkstelling. 

Op termijn zou er ook een mobiele Sociale Kruidenier kunnen bijkomen om de verschillende wijken en dorpen in Geel te bedienen.

In de eerstelijnszorg geldt sinds 2015 de ‘derdebetalersregeling’. Mensen die recht hebben op een verhoogde tegemoetkoming, betalen bij de huisarts alleen nog het remgeld. In de meeste gevallen is dat 1 euro. De rest wordt geregeld tussen de huisarts en de mutualiteit van de patiënt. Zowat 15 procent van de Gelenaars heeft zo’n verhoogde tegemoetkoming. Net als de Gezinsbond en het Netwerk tegen Armoede willen wij een veralgemening ervan. Dat is voor iedereen makkelijker en het komt de algemene volksgezondheid ten goede. 

Wij zijn blij dat er eindelijk een wijkgezondheidscentrum is in Geel. Daar hebben wij lang voor gepleit. Mensen kunnen er zonder financiële drempel terecht voor kwalitatieve eerstelijnszorg. Wij willen het centrum versterken en uitbreiden. Naast huisartsen en kine zouden ook geïntegreerde mondzorg, tandzorg en logopedie er erg welkom zijn. Nu zoveel mensen kampen met burn-out en psychische problemen, zijn ook psychologen nodig in het centrum. 

In Vlaanderen heeft 12% van de meisjes tussen 12 en 25 jaar wel eens niet genoeg geld om menstruatieproducten te kopen. Wij stellen voor gratis menstruatieproducten aan te bieden op scholen en in openbare toiletten.

De UitPAS is een prima instrument om iedereen toegang te geven tot een breed aanbod van vrijetijdsbestedingen. Nu betalen mensen met een UitPAS met kansentarief 20 procent van het normale tarief, de aangesloten vereniging 40 procent en de gemeente de resterende 40 procent. Hier zouden we een stap verder kunnen gaan door aangesloten verenigingen aan te sporen na te denken hoe ze kwetsbare groepen kunnen bereiken. We pleiten ervoor dat Geel, net als Herenthout, Turnhout en Vorselaar, de 5%-regel invoert. Daar neemt de gemeente ook de 40 procent van de vereniging op zich, wanneer tenminste 5% van de leden recht heeft op het kansentarief.

Geel kwam in 2020 belabberd uit de laatste lokale armoedebarometer van Decenniumdoelen. Onze gemeente scoorde als een van de slechtste van de Kempen. Nochtans sprak het bestuursakkoord van de stad zes jaar geleden over een ambitieuze aanpak van de strijd tegen armoede. Daar kwam weinig van in huis. Van armoedebestrijding werkelijk een topprioriteit maken, kan pas als stelselmatig wordt nagegaan of het gevoerde beleid effectief armoede doet afnemen. Wij gaan daarom voor een stelselmatige armoedetoets, bij elk beleidsvoorstel en we roepen een permanent Geels armoedeoverleg in het leven. 

Mensen in armoede hebben vaak problemen op verschillende vlakken tegelijk. Voor een integrale aanpak daarvan dienen alle gemeentelijke diensten met betrekking tot armoedebestrijding – het Sociaal Huis, de dienst Gelijke Kansen, de schepen van sociale zaken enzovoort – permanent in dialoog te gaan met de andere actoren rond armoede: de armoedeorganisaties en armoede-experts, bij wie natuurlijk ook de ervaringsdeskundigen. Dat geldt bij uitstek voor de armoedetoetsen om de impact van beleidsmaatregelen op armoede te evalueren, maar ook om de armoedesituatie in Geel te evalueren en het beleid bij te sturen. 

Wij willen de steun van de stad voor de armoedeorganisaties fors verhogen. Die steun moet onvoorwaardelijk zijn. Het stadsbestuur beloofde de organisaties een financiële tegemoetkoming mits ze allemaal onder één dak zouden komen. Toen dat niet lukte, bezuinigde het stadsbestuur de geplande steun weer weg. Dat is not done. De stad moet zich niet bemoeien met de interne werking van de organisaties.

Armoedebestrijding vereist een goed, concreet zicht op de armoedesituaties. Nog veel te vaak is armoede verdoken en slagen we er niet in alle kwetsbare personen te bereiken. Daarom zetten we in op twee assen: de armoede in kaart brengen en zelf naar de mensen gaan. We maken gebruik van de voorhanden kennis en expertise, onder andere bij de middenveldorganisaties, om het armoedebeleid mee vorm te geven. Academisch onderzoek moet ons bijstaan om alle Geelse armoede in kaart te brengen. Meten is weten. 

We schreven al over de drempels waardoor mensen de weg naar de verschillende diensten niet vinden. Dat moet beter. ‘Outreachend’ werken, zelf naar de mensen gaan, staat in zowat elke beleidsnota. Maar de praktijk is anders. Daarom willen we de wijkwerking van de dienst Gelijke Kansen sterker uitbouwen. We willen ook meer ontmoetingsmomenten organiseren en ontmoetingsplaatsen of buurthuizen inrichten in de wijken, o.a. met het oog op kwetsbare groepen. We geven (parochie-)zalen en zaaltjes meer ondersteuning voor buurtontmoetingen en activiteiten. 

Een vaste baan, met een volwaardig inkomen, is een cruciale hefboom om niet in armoede te belanden en om een bevredigend sociaal leven te leiden. Iedereen droomt van een fijne job. Voor iedereen willen wij een job die beschermt tegen armoede. Werk moet een degelijk loon opleveren. Het kan toch niet dat in ons land al één op de twintig jobs wordt uitgevoerd door werkende armen. En dat van de nieuwe jobs de helft tijdelijk en laagbetaald is. Zo komen we er niet.

Sommige Gelenaars, vooral de jongere, de oudere, de laaggeschoolde, de personen met een (arbeids-) beperking of de stadsgenoten met een migratieachtergrond stoten op drempels die hun zoektocht naar werk bemoeilijken of hen verhinderen uit de spiraal van precaire jobs te geraken. Humaan activeren naar een baan is voor ons een positief proces waarbij we zoveel mogelijk mensen motiveren, helpen, ondersteunen en begeleiden richting een goede job. We vertrekken vanuit een vertrouwensrelatie en we werken op maat. Het recht op arbeid staat centraal, niet het marktdenken. Weg dus van een beleid dat mensen die werk zoeken, stigmatiseert, hen verplicht precaire jobs uit te oefenen en ze straft door ze nog meer in armoede te duwen.

Met meer dan 700 medewerkers kan onze stad als werkgever een voorbeeldfunctie vervullen en het voortouw nemen rond duurzaam en werkbaar werk. Maar dat doet ze niet. Het stadsbestuur heeft de voorbije jaren meer en meer ingezet op vrijwilligers. Het vervangt betaalde jobs van het stadspersoneel door vrijwilligerswerk. Dat willen wij ongedaan maken. Zo komen er weer meer banen vrij voor mensen in een kwetsbare positie, ze krijgen vast werk en zijn beschermd tegen armoede. 

De Vlaamse regering voerde vorig jaar de ‘verplichte gemeenschapsdienst’ in. Mensen verplicht taken laten uitvoeren bij de gemeentediensten, zo goed als gratis, en daar bovendien de gemeenten voor subsidiëren? Dat creëert geen werk, maar kost integendeel jobs. Het overgrote deel van de gemeenten paste daar dan ook voor. Maar Geel tekende er wél op in. Daar protesteerde volksvertegenwoordigster Greet Daems tegen in de gemeenteraad. Want het enige wat de verplichte gemeenschapsdienst doet, is correct betaalde jobs verdringen. 

Vandaag besteedt de stad heel wat taken en diensten uit aan bedrijven die slechtere arbeidsvoorwaarden en een slechtere verloning hanteren. Ook hier schiet de stad tekort inzake duurzaam en werkbaar werk. 

De Geelse burger is een solidaire burger. Zie maar naar de brede waaier van organisaties en initiatieven in onze stad. We willen deze solidariteit meer aanmoedigen.

We verhogen het stedelijk budget voor ontwikkelingssamenwerking. Bij het begin van de nieuwe legislatuur leggen we een financiële norm vast en spreken een fors groeipad af richting 0,7 procent van de stadsbegroting. Daarmee kunnen we duurzame initiatieven en projecten van de Mondiale Raad, ngo’s en Gelenaars steunen. 

Geel heeft een grote scholengemeenschap en dus ook een grote toekomstgeneratie. Die zetten we mee op weg van het wereldburgerschap. Daarom staan we achter de vraag van de Mondiale Raad naar steun voor mondiale initiatieven waar jongeren bij betrokken zijn. Het gaat daarbij om initiatieven van ngo’s die actief zijn in Geel of om duurzame 4^de pijlerinitiatieven van Gelenaars die erkend zijn door de Mondiale Raad. Het kan ook gaan om steun of logistieke input voor uitwisselingsstages, praktijkstages en inleefstages voor projecten in het Zuiden vanuit jeugdorganisaties, scholen, ngo’s en 4^de pijlerprojecten. 

Geel is een FairTradeGemeente en dat is goed. We willen stappen vooruitzetten in het fairtrade aankoopbeleid en Fairtrade promoten. We gaan voluit voor een duurzaam aankoopbeleid van de stad en doen daarvoor in de aankoopdienst een beroep op experts. Bij de aankoop van bouwmaterialen, werkkledij, meubilair, rollend materieel en andere goederen laten we een duurzaamheidstoets afnemen. 

Net zo gaan we voor een ethisch aankoopbeleid en financieel beleid van de stad. We doen geen aankopen bij bedrijven die bijvoorbeeld de genocide in Gaza steunen. We gaan ook na of o.a. het pensioenfonds van het stadspersoneel investeert in bedrijven die wapens leveren aan Israël.